Fobia społeczna

Fobia społeczna (inne nazwy: socjofobia, chorobliwa nieśmiałość, lęk towarzyski, lęk społeczny, nerwica społeczna) - poważne lękowe zaburzenie będące swoistą odmianą fobii, w której odczuwa się wszechogarniający i praktycznie ciągły lęk (w lżejszych postaciach może to być jedynie dyskomfort) przed sytuacjami społecznymi - towarzyskimi lub zawodowymi. Jest schorzeniem przewlekłym.

Chory cierpi w sytuacjach, w których jest się albo pod obserwacją innych (publiczne przemawianie, bycie w centrum uwagi, zwyczajne zakupy, rozmawianie z przedstawicielami władz lub nawet ze znajomymi), albo styka się z nieznajomymi (uczestniczenie w przyjęciach i imprezach oraz uroczystościach, nawiązywanie rozmów, jedzenie w obecności innych ludzi, podróżowanie środkami publicznego transportu, chodzenie na randki, mijanie ludzi na ulicy).

Fobicy społeczni okupują codzienne czynności, naukę w szkole czy pracę - wszystko to, co wymaga kontaktu z ludźmi spoza najbliższej rodziny - ciągłym stresem, trudnym do zrozumienia dla przeciętnego człowieka. Lęk ten jest zazwyczaj ogromnym utrudnieniem i ograniczeniem życiowym.

Przyczyny

Nie ustalono dotąd, co dokładnie powoduje fobię społeczną. Badania sugerują wpływ rozmaitych czynników, od neurobiologicznych po socjologiczne. Wydaje się, że fobia ta może mieć podłoże genetyczne, natomiast ujawnieniu jej mogą sprzyjać czynniki środowiskowe, takie jak negatywne doświadczenia z dzieciństwa.

Objawy

Charakterystycznym objawem fobii społecznej jest nieuzasadniony lęk przed telefonowaniem, tak dzwonieniem do kogoś jak i odbieraniem telefonów; może się on pojawić już w dzieciństwie.

W większości przypadków wystarczy tylko przechodzenie koło człowieka, mijanie grupy ludzi na ulicy, żeby poczuć lęk. W skrajnych przypadkach fobii społecznej nawet sprawdzanie obecności w szkole wywołuje lęk. Bywa nawet, że kiedy osoba z bardzo silną fobią społeczną czeka w poczekalni, czuje na sobie wzrok innych i czuje, że może zemdleć. Lęk ten nie jest najczęściej wywołany realnym zagrożeniem. Osoba cierpiąca na socjofobię wie o tym, ale nic nie może poradzić.

Fobia ta ujawnia się zwykle w okresie dojrzewania, choć to nie reguła. Bardzo mocno wpływa na codzienne życie. Fobicy praktycznie rezygnują z normalnego życia towarzyskiego, a nawet ograniczają wychodzenie z domu do niezbędnego minimum, bo, poza najbliższymi krewnymi, zwyczajne kontakty z innymi autentycznie stresują ich.

Fobia społeczna jest bardzo słabo znana w Polsce. Mimo tego jest często występującym zaburzeniem psychicznym, trzecim co do częstości występowania w populacji ogólnej, po depresji i uzależnieniu od alkoholu. Jej objawy są objawami wybitnej nieśmiałości. Mogą okresowo łagodnieć bez powodu.

Dotknięta tą fobią osoba będzie w sytuacjach towarzyskich i społecznych doznawać wielkiego niepokoju i stresu. Często występują objawy somatyczne jak nagłe czerwienienie się, pocenie się, łzawienie, drżenie, usztywnienie mięśni, czasem mrowienia, kołatanie serca, trudności w oddychaniu, nudności lub parcie na pęcherz. Mogą wystąpić zaburzenia chodu, jeżeli fobik mija akurat (grupę) ludzi, lub/i koordynacji ruchowej. Strach przed zażenowaniem, kompromitacją lub upokorzeniem zwykle doprowadza do unikania takich sytuacji, co z kolei może skutkować depresją (oba schorzenia są dość wyraźnie ze sobą powiązane).

Objawy mogą nasilać się aż do napadu lęku panicznego. Uogólnione fobie społeczne zwykle wiążą się z niską samooceną i strachem przed krytyką.

U niektórych osób może występować skłonność do nadużywania alkoholu i/lub innych substancji psychoaktywnych, które łagodzą zazwyczaj objawy fobii, jednak jest to tymczasowe rozwiązanie i istnieje wówczas ryzyko uzależnienia. Bardzo powszechne jest nadużywanie internetu i/lub gier komputerowych. Rzeczy te, poza dostarczaniem rozrywki, zastępują fobikom zwykłe relacje towarzyskie, jednak osoby z unikającym zaburzeniem osobowości mogą niechętnie nawiązywać kontakty nawet w internecie.

Niektóre osoby z fobią społeczną są w stanie zapanować nad swymi objawami i tłumią lęk w sobie, na zewnątrz wydając się jedynie wybitnie małomównymi i nietowarzyskimi, niezaradnymi, a czasem tchórzliwymi ludźmi. Jest to jednak bardzo trudne, zależy od indywidualnej zdolności do opanowania, i skuteczne zazwyczaj w łagodnej/umiarkowanej socjofobii.

Zaburzenie osobowości typu unikającego jest dość wyraźnie powiązane z fobią społeczną. W niektórych przypadkach trudno odróżnić te dwie jednostki.

Powikłania

Najczęstszym powikłaniem fobii społecznej jest depresja, spowodowana najprawdopodobniej unikaniem sytuacji towarzyskich. Jednak możliwe jest również równoległe występowanie obu schorzeń, jako chorób współistniejących.

Czasem fobikowi wydaje się, że ma zwykłą depresję, a faktycznie chorobą podstawową jest socjofobia, która z kolei wywołuje łagodną depresję.

Taka depresja może mieć różne nasilenie, od łagodnej do poważniejszej. W łagodniejszych stanach depresyjnych może wystąpić jedynie utrata zainteresowań i apetytu, niekiedy poirytowanie czy inne objawy melancholii. W cięższych stanach mogą natomiast występować myśli, a nawet próby samobójcze. Objawy tego typu, utrzymujące się nadzwyczajnie długo (kilka lat lub dłużej, z ewentualnymi okresami remisji krótszymi niż 2 miesiące) mogą sugerować dystymię.

Fobicy społeczni często skarżą się też na niemożność pełnego zrelaksowania się, nawet we względnie komfortowych warunkach. Ewentualne skutki tego mogą być takie, jak każdego przewlekłego stresu i zależą od indywidualnej podatności danej osoby na stres.

Leczenie

Stosuje się kilka rodzajów psychoterapii, jednak jej skuteczność jest na ogół wątpliwa - trudno samą siłą woli wytłumić wewnętrzne uczucie lęku. Dobre wyniki daje leczenie farmakologiczne - leki anksjolityczne (na przykład hydroksyzyna - popularny, choć stosunkowo łagodny anksjolityk) czy benzodiazepiny są skuteczne doraźnie w sytuacjach stresowych. Inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny jak paroksetyna lub inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny jak wenlafaksyna, podawane kilka do kilkunastu miesięcy, dają zwykle dłuższy efekt leczniczy, choć to również nie reguła.

« powrót